Thema januari 2015

Inspiratie uit de natuur 

Dit themaverhaal gaat over hoe mensen de natuur als inspiratiebron gebruiken. Van de eerste mensen tot nu toe laten kunstenaars zich inspireren door de natuur.
Er is zelfs een wetenschap van de natuur-na-aperij

Een beschilderde grot in Frankrijk, 17000 jaar oud

foto: Jack Versloot

Grottenkunst

Mensen begonnen ongeveer 20.000 jaar geleden met het schilderen van dieren in grotten. Op de muren van de grot schilderden de mensen de dieren die ze in hun omgeving zagen, zoals mammoeten en herten. Het schilderen of tekenen van de natuur gebeurt dus al heel lang.

Grote natuurkunst

In de bronstijd maakten mensen soms ook kunst met de natuur. In Engeland is bijvoorbeeld dit paard gemaakt. Het is gemaakt op een heuvel van witte krijtsteen die bedekt is met een dunne laag gras. Door het gras weg te halen op sommige stukken, kun je een tekening maken zoals dit paard.

Romeinse landschapsschilders

Een andere manier waarop mensen de natuur als inspiratiebron gebruiken is in landschapschilderkunst. Het naschilderen van het landschap werd voor het eerst gedaan door de Romeinen. De Romeinen deden dit omdat ze graag hun muren wilden versieren.

Middeleeuwen

Dierekop gevonden op een Noors begravenisschip

foto: Museum of Cultural History, University of Oslo, Norway

In de middeleeuwen schilderden mensen geen landschappen meer, maar gebruikten de natuur op een andere manier. De mensen in Noorwegen en Engeland die toen leefden versierden al hun spullen met dieren. Vaak hadden hun spullen ook de vorm van dieren. Vaak hadden deze voorwerpen wel vormen van dieren, maar waren de dieren niet realistisch. Dat vonden de mensen toen niet belangrijk. De dieren waren er alleen als versiering.

Dit is een pagina uit een middeleeuws boek waarbij de randen van de afbeelding versierd zijn met klim- planten en bladeren.

In de middeleeuwen lieten kunstenaars zich ook door de natuur inspireren bij het versieren van boeken. In de kantlijn werden vaak verschillende planten getekend. Ook werd vaak de eerste letter van een pagina versierd met plantvormen.

Barok

Grote dennenappel op een plein in Rome

foto: wikipedia - Wknight94

Later, in de baroktijd, toen de mensen grote pruiken droegen, kwam je vaak dennenappels en schelpen tegen als versiering voor tuinen en huizen.

In dezelfde tijd was er ook een schilder die bijzondere portretten schilderde. De portretten zijn zo bijzonder omdat de persoon die geschilderd is, is opgebouwd uit fruit, planten en bloemen. Dit deed de kunstenaar, omdat hij zo goed kon laten zien wat hij allemaal kon schilderen. Op het plaatje hier zie je een van zijn schilderijen.

Vertumnus geschilderd door Acrimboldo

Jugendstil

Rond het jaar 1900 lieten kunstenaars zich ook door de natuur inspireren, maar op een andere manier dan eerst. Deze kunstenaars keken heel goed naar de vormen van planten en ze gebruikten alleen de vorm van de plant in hun werk. Vaak leek hun kunst ook wel een plant, zoals deze metro ingang in Parijs, waarbij de lampen op grote prehistorische bloemen lijken.

Metro ingang in Parijs met lampen in de vorm van bloemen

foto: Clicsouris

Deze stijl noemen we Jugendstil of art nouveau, wat in het Nederlands nieuwe kunst betekend. Deze stijl werd zo genoemd, omdat ze voor het eerst niet een plant of een dier afbeelden of namaakten als beeld, maar alleen de vorm van een plant of dier gebruikten als inspiratie.

Onmogelijke dieren

Een Nederlandse kunstenaar die veel inspiratie uit de natuur haalde was Escher. Misschien kennen jullie zijn onmogelijke tekeningen wel. Escher maakte ook veel tekeningen van dieren. Met deze dieren deed hij vaak iets bijzonders. Escher puzzelde vaak de dieren die hij tekende zo in elkaar dat de hele tekening gevuld was met een dier, of met dieren die langzaam in elkaar overlopen zoals hier rechts op de foto.

Het versieren van dingen met vormen uit de natuur doen we tegenwoordig nog steeds, al moet je soms goed kijken voordat je het ziet.
Kijk bijvoorbeeld maar eens goed naar het plaatje.

Kun je zien waarmee de deur in de trein versierd is?

Na-aperij

Als je goed om je heenkijkt op straat dan kom je vaak dingen tegen die geïnspireerd zijn op planten en dieren. Als je omhoog kijkt en je ziet vliegtuig dan lijkt dat op een vogel. Dat is een heel duidelijke gelijkenis. Uitvinders halen ook op minder duidelijke manieren hun inspiratie bij de natuur vandaan. Deze vorm van wetenschap heet bio mimicry, een moeilijk woord voor natuurna-aperij. Het vliegtuig, waarvan de vorm op een vogel lijkt is bijvoorbeeld bedekt met een speciaal soort folie. De folie lijkt op de huid van een haai, waardoor het vliegtuig sneller kan vliegen. Dit kan omdat de haai een speciaal soort gestroomlijnde huid heeft, waardoor de haai minder weerstand in het water heeft. Daardoor kan de haai sneller zwemmen. En door de huid van een haai na te maken en op een vliegtuig te plakken kan het vliegtuig sneller vliegen.

Bio mimicry is een belangrijke wetenschap omdat we door goed naar de natuur te kijken vaak betere, mooiere en heel belangrijk: duurzamere dingen kunnen maken. Als je buiten bent moet je dus goed kijken, want de natuur kan ons nog veel leren!

Sam