1 januari 2019

Luchtkwaliteit

Elke dag eten we 1 kg voedsel, drinken we 2 kg en ademen we 25 kg lucht!

Het lijkt zo vanzelfsprekend dat onze lucht goed is. We ademen constant lucht in en uit, zonder dat we het eigenlijk door hebben. Maar hoe is onze luchtkwaliteit eigenlijk? En waar hangt het van af?

Uit studies blijkt dat de drie belangrijkste bestanddelen die onze luchtkwaliteit slechter maken fijnstof, stikstofdioxide en ozon (smog) zijn.

Wat is fijnstof?

Fijnstof is een verzamelnaam voor de kleine deeltjes in de lucht. Een deel van het fijnstof komt van natuurlijke bronnen zoals opwaaiend stof en zeezout. Het overgrote deel (bijna 75- 80%) van de hoeveelheid fijnstof in de lucht komt door de mens. Zo ontstaat fijnstof onder andere bij de verbrandingsprocessen in de industrie en het verkeer, bij het overslaan van bulkgoederen in de scheepvaart, in de landbouw en door houtkachels en sigarettenrook.

Het blijkt dat hoe kleiner de deeltjes (ultrafijnstof) hoe schadelijker het is voor de mens. Zie het figuur hieronder.

Ouderen en mensen met hart-, vaat- of longaandoeningen hebben hier het meeste last van. Als de ultrafijnstof in de bloedbaan komt kan dit ernstige ziektes als astma en hart- en vaatziekten veroorzaken. Blootstelling aan fijnstof is verantwoordelijk voor zo’n 4% van de ziektelast in Nederland. Na roken (13%) behoort luchtverontreiniging tot één van de belangrijkste risicofactoren, in dezelfde orde van grootte als overgewicht (5%) en weinig lichamelijke activiteit (3-4%).

Hoe kleiner de deeltjes, hoe verder ze het lichaam indringen

Roet

Roet is een onderdeel van fijnstof en ontstaat als ultrafijnstof samenklontert. Dit gebeurt bij (onvolledige) verbranding van diesel en andere brandstoffen. Langs grote wegen en in stadscentra zijn de roetconcentraties hoog. Steeds meer dieselauto's hebben een filter, waarmee roet effectief wordt afgevangen.

Stikstofdioxide

Stikstofdioxide (NO2) is een gas dat in Nederland voor het grootste gedeelte door het verkeer ontstaat. Het komt voor langs drukke wegen en op plaatsen met veel industrie en fabrieken. Vooral in de ochtend zijn de concentraties relatief hoog door de ochtendspits in combinatie met een zwakke wind of een koude onderste luchtlaag waardoor NO2 zich weinig verspreidt. Stiktsofdioxide is niet alleen slecht voor mens en dier, maar zorgt ook voor verzuring in de natuur.

Ook gaskachels, cv-ketels, gasfornuizen en geisers stoten stikstofoxiden uit. Binnenshuis kunnen de concentraties stikstofdioxide hoger zijn dan in de buitenlucht door het gebruik van afvoerloze geisers en gasfornuizen.

Ozon (smog)

Smog ontstaat uit andere luchtvervuiling. Ozon komt niet uit de uitlaat van auto’s of schoorstenen, maar ontstaat als de schadelijke stoffen in de lucht met elkaar reageren. Op zomerse dagen kan smog zorgen voor duizeligheid en ademhalingsklachten, vooral bij mensen die al lijden aan een luchtwegziekte.

Hout stoken in de open haard wordt vooral gedaan tijdens herfst en winter. Bij veel wind trekt de schoorsteen goed. Tijdens vorstdagen is het echter vaak windstil en is het door de atmosferische opbouw juist zo dat rook nauwelijks weg gaat. Sterker nog, de rook slaat dan gemakkelijk in de zeer nabije omgeving neer. Als een dergelijk weertype meerdere dagen aanhoudt, kan er gemakkelijk smog ontstaan (mede door alle andere vervuilende bronnen). Dergelijke smog is niet alleen ongezond op zichzelf, maar leidt tevens tot geurhinder.

Ontwikkelingen in luchtkwaliteit

De luchtkwaliteit in Nederland is de afgelopen decennia aanzienlijk verbeterd. De concentraties van de drie belangrijkste bestanddelen van luchtverontreiniging – fijnstof, stikstofdioxide en ozon – zijn teruggedrongen (voor ozon alleen gedurende zomerse episoden). Wel vragen enkele ‘knelpunten’ in de grote steden (stikstofdioxide) en gebieden met intensieve veehouderij of industrie (fijnstof) extra aandacht. Waar we in allerlei sectoren en industrieën de uitstoot beperken, wordt die van de luchtvaart alleen maar groter.

De luchtvaart is een van de meest vervuilende manieren van transport, maar blijft maar groeien. Ons kleine land heeft het daarmee zwaar te verduren. We hebben te maken met geluidsoverlast, luchtverontreiniging door fijnstof en een flinke druk op het klimaat door de uitstoot van broeikasgassen. De geluidshinder veroorzaakt slaapgebrek en stress, en het kan op lange termijn leiden tot hartklachten, verhoogde bloeddruk en depressies. Voor onze gezondheid, en om onze klimaatdoelen te halen (Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn), zouden we moeten stoppen met het verder laten groeien van het vliegverkeer in Nederland. Als je verder vindt dat de vervuiler moet betalen dan is het niet uit te leggen waarom op vliegtickets geen belasting hoeft te worden betaald. Hierdoor loopt de Nederlandse overheid per jaar 2 miljard euro mis en wordt ons land door de vele “te goedkope” vluchten extra vervuild.

Internationale aanpak

Nederland is een klein land dat grenst aan dichtbevolkte buurlanden. Luchtvervuiling is een grensoverschrijdend probleem. Een internationale aanpak is dus onontbeerlijk, niet alleen voor fijnstof, ook voor de andere bestanddelen van luchtverontreiniging. Om de ozonconcentratie in Nederland effectief te verlagen moeten de uitstoot van bijvoorbeeld stikstofoxiden en methaan in heel Europa en zelfs op de rest van het noordelijke halfrond worden verminderd.

Wat kan je zelf doen tegen luchtvervuiling?

Je kunt kiezen voor milieuvriendelijk vervoer, een fietsroute langs minder vervuilde gebieden, of door te besparen op energieverbruik in huis. Milieucentraal.nl geeft praktische tips over hoe je zelf eventuele gezondheidsschade door luchtvervuiling kunt verminderen.

Opmerking

Dit themaverhaal is gemaakt door een vrijwilliger van de Delftse Natuurwacht. Uiteraard doen wij altijd ons uiterste best om bij teksten of afbeeldingen de juiste bronvermelding te plaatsen. Wanneer u desondanks van mening bent dat ten onrechte een tekst of afbeelding is geplaatst, of de gewenste bronvermelding ontbreekt, neemt u dan alstublieft direct contact op met ons: vragen@natuurwacht.nl. We zullen dit dan zo snel mogelijk herstellen.

Meer themaverhalen

ontworpen door: Anna Sivera van der Sluis, gebouwd door: Frank Samwel